Ga je lang op reis, overwinteren, backpacken of emigreren, dan wil je gezond op reis gaan en ook gezond blijven. Reizen naar andere landen brengt gezondheidsrisico’s met zich mee, soms valt dat mee, maar er kunnen ook serieuze gevaren voor je gezondheid zijn. Wist je bijvoorbeeld dat een lik of krap van een zoogdier, dus geen beet (bijvoorbeeld een hond, kat, aap) al voldoende is om rabiës (hondsdolheid) op te lopen? En dat dit virus, onbehandeld, onherroepelijk tot de dood kan leiden?
In veel (verre) landen kan je het water uit de kraan niet drinken. Door een andere hygiene kan je zo maar maag en darmproblemen oplopen. Soms hoef je niet eens ver te reizen om al met andere gezondheidsrisico’s in aanraking te komen. Zo is er al een verhoogd risico op hepatitis A en B in Turkije, Egypte en Marokko. Natuurlijk wil je voorkomen dat je ziek wordt in het buitenland. Hoe? Dat lees je op deze pagina.
Inhoudsopgave
- Hoe kan ik gezond op reis gaan en gezond blijven?
- Tips voor je gezondheid in het buitenland
- Goed voorbereid op reis
- Voorkom ziektes door water of voedsel
- Reizigersdiarree, wat is het en hoe voorkom je het?
- Voorkom besmetting door muggen
- Voorkom besmetting via seks of bloed
- Vaccinaties voor reizigers
- Extra medicijnen voor op reis
- Ziek terug na een reis in het buitenland?
- Reisverzekering en tropische ziekten
Geschatte leestijd: 13 minuten
Hoe kan ik gezond op reis gaan en gezond blijven?
- Ga je op reis naar een verre bestemming? Begin ruim voor vertrek (minstens 2 maanden) met je voorbereidingen.
- Haal de vaccinaties die nodig zijn voor het land of landen waar je naartoe reist.
- Zorg dat je weet wat je wel/niet moet doen om ziektes te voorkomen, denk aan hygiene, voedsel, drinkwater, etc.
- Gebruik je medicijnen? Neem voldoende medicijnen mee op reis en weet hoe je ze het beste kan meenemen en beschermen tegen grote temperatuurschommelingen.
- Werk voor je vertrek aan je conditie en spierkracht, zodat je fit op reis gaat. Ga je op reis zorg dat je uitgerust bent.
Tips voor je gezondheid in het buitenland
Of je nu een wereldreis gaat maken, gaat backpacken, overwinteren, werken in het buitenland of emigreren, ziek wil je niet worden. Hierbij nog een aantal nuttige gezondheidstips:
- Vaccinaties – Met een prik kun je je beschermen tegen ziektes, zoals hepatitis A.
- Eten en drinken – Je kunt niet altijd veilig kraanwater drinken of gewassen groenten of fruit eten.
- Muggen – Zorg dat je niet gestoken wordt in landen waar muggen ziektes kunnen overdragen. Zowel in de tropen als in Zuid- en Oost-Europa.
- Zwemmen – Lekker afkoelen in de zee of een meertje? Ga eerst na of dat veilig is.
- Hondsdolheid – Aai of voer geen katten, honden, apen of vleermuizen in landen met hondsdolheid.
- Antibiotica – Ben je op reis en erg ziek? Neem contact op met een arts. Gebruik alleen antibiotica als een arts dat aangeeft.
Lees hier welke ziekten het meest voorkomen in het buitenland >>
Goed voorbereid op reis
In Afrika, Azië, het Midden-Oosten, Midden- en Zuid-Amerika en een aantal Zuid- en Oost-Europese landen komen andere ziektes voor of kunnen ziektes anders verlopen dan thuis. Voorkom dat je ziek wordt en begin minstens 2 maanden voor vertrek met de voorbereidingen:
- Haal de juiste vaccinaties (inentingen), zoals tegen hepatitis A, tetanus of gele koorts.
- Vraag welke medicijnen je het best mee kunt nemen, zoals tegen diarree, pijn, uitdroging, ontsteking of malaria.
- Vraag informatie bij jouw huisarts of kijk op LCR waar je vaccinaties kunt halen.
- Zorg dat je weet wat je kan doen om te voorkomen dat je besmet wordt door water, voedsel, seksueel contact of bloed.
- Neem DEET of nog beter Icaridine mee tegen muggen.
- Denk ook aan bescherming tegen de zon, zoals crèmes met UV-filter, hoed en zonnebril.
- Neem eventueel een eerstehulp-set (EHBO) mee met verbandmiddelen, verbandschaar, pleisters, splinterpincet, insectenbeet-pompje, vinyl handschoenen en desinfecterend middel.
- Zorg dat je gezond en uitgerust op reis gaat. De kans op ziekten of ongelukken is dan kleiner.
Voorkom ziektes door water of voedsel
Door besmet drinkwater of voedsel op je buitenlandse reis kan je verschillende ziekten krijgen. Zwemmen in besmet water geeft dezelfde risico’s. Ook van ijsblokjes, schepijs en ongekookte melk in het buitenland kan je ziek worden. Besmet voedsel ziet er meestal normaal uit. Het kan goed ruiken en lekker smaken. Je kunt door voedsel en drinkwater overdraagbare ziekten, zoals reizigersdiarree, hepatitis A, buiktyfus, cholera, dysenterie, polio en paratyfus, vooral voorkomen met een goede hygiëne. De belangrijkste regels:
- Was je handen ná gebruik van toilet, vóór je gaat koken en vóór je gaat eten met zeep en droog ze af met keukenpapier.
- Drink mineraalwater, thee, en vruchtensap. Géén kraanwater.
- Maak ijsblokjes alleen van gekookt water.
- Eet geen onverpakt ijs dat langs de weg wordt verkocht. Verpakt ijs en schepijs uit een schone, druk bezochte winkel is meestal goed.
- Was groenten en fruit in schoon water. Ben je er niet zeker van of het water schoon is, was ze dan in gekookt water. Fruit kan je beter zelf schillen.
- Breng je eten snel aan de kook (100°C) en laat het een kwartier doorkoken.
- Eet geen rauw (tartaar) of halfrauw vlees of rauwe schelpdieren.
- Kook losse melk altijd voor gebruik. Kook op warme dagen ook flessenmelk uit een aangebroken fles.
- Bescherm je voedsel tegen vliegen.
- Bewaar etensresten in de koelkast, niet in een koeltas.
- Gesteriliseerde producten (in blik, pot of foliepak) die niet in de koelkast bewaard hoeven worden, zijn in onbeschadigde verpakking houdbaar. Vacuüm verpakt vlees of vleeswaar zijn niet houdbaar.
- Heb je buikpijn en/of diarree, blijf dan buiten de keuken. Was je handen vaak en goed en altijd met zeep, zeker na gebruik van het toilet.
- Was keukengerei en vaatwerk af in heet sop en spoel het af in zuiver water. Gebruik schone thee-, hand- en vaatdoeken. Spoel deze na gebruik uit in een sopje en droog ze vlug, liefst in de zon.
In het algemeen geldt:
- Hygiëne vermindert de kans dat het voedsel wordt besmet met ziekteverwekkers.
- Koelen vermindert de kans op vermenigvuldiging van bacteriën.
- Verhitten doodt de meeste ziekteverwekkers maar niet alle.
Reizigersdiarree, wat is het en hoe voorkom je het?
Zodra je vaak naar het toilet moet om te poepen en je ontlasting dun tot waterdun is, heb je diarree. Tussen 20% en 50% van de reizigers krijgt diarree nog voor het einde van de tweede vakantieweek. Reizigersdiarree kan het plezier van je verblijf in het buitenland behoorlijk bederven.
Oorzaken van diarree bij reizigers zijn onder andere:
- bacteriën in het voedsel die gifstoffen (toxinen) vormen, die worden niet altijd door het koken vernietigd en komt vooral doordat voedsel na de bereiding enige tijd ongekoeld buiten staat;
- aanwezigheid van darmbacteriën of virussen in het voedsel of drinkwater waartegen de plaatselijke bewoners een natuurlijke weerstand hebben, maar de reiziger (nog) niet.
Diarree bij reizigers gaat meestal binnen enkele dagen vanzelf over. Het voornaamste probleem bij diarree is vochtverlies, vooral bij kinderen en oudere personen kan dit snel tot ‘uitdroging’ leiden. Zeer hevige diarree of diarree die gepaard gaat met bloed in de ontlasting en/of koorts wijst meestal op een ernstige infectie. Raadpleeg hiervoor altijd een arts! Hij kan onderzoeken of de diarree wordt veroorzaakt door bacteriën (zoals Shigella, Salmonella of Campylobacter) of door parasieten (bijvoorbeeld Giardia lamblia of amoebendysenterie). Elk van deze infecties vraagt om een eigen specifieke behandeling.
Hoe voorkom ik uitdroging bij diarree?
- Door veel te drinken. Gebruik ORS (een orale rehydratie oplossing, bijvoorbeeld Dioralyte Rice of Orisel). De uitgebalanceerde zout- en suikersamenstelling van deze oplossing zorgt voor een goede opname van water en zouten. ORS is bij jouw apotheek of drogist verkrijgbaar. Heb je geen ORS voorhanden dan kan je ook een sportdrank gebruiken (geen Red Bull of soortgelijke energiedrankjes). Een sportdrankje is ook een mengsel van water, zouten en suikers.
- Let op: geactiveerde kool (Norit) werkt NIET bij diaree en kan de opname van sommige geneesmiddelen verstoren!
- Stopmiddelen, zoals loperamide, vertragen de darmwerking maar nemen de oorzaak van de diarree niet weg. Omdat tijdens een bus-, trein-, of vliegtuigreis diarree erg lastig is, kan een stopmiddel voor korte tijd een oplossing zijn. Bij diarree zonder bloed of koorts kan loperamide worden gebruikt, maar niet langer dan 24 uur.
Kies je onderwerp
Voorkom besmetting door muggen
Via muggen kan je malaria, knokkelkoorts (dengue), zikakoorts, chikungunya, gele koorts en Japanse encefalitis krijgen. Ga je naar een land waar muggen zijn die ziekten zoals malaria, dengue, gele koorts en zikakoorts overbrengen? Gebruik dan producten die DEET of icaridin bevatten, die bieden de beste bescherming. Malaria krijg je van muggen die ‘s avonds en ‘s nachts steken.
- Draag zoveel mogelijk kleding die jouw huid bedekt: lange mouwen, een lange broek, schoenen en sokken. ‘s Avonds tegen malariamuggen, overdag tegen andere muggen.
- Smeer onbedekte lichaamsdelen (gezicht, hals, handen, enkels en voeten) in met DEET. Zorg dat je DEET niet in je mond of ogen krijgt. Smeer daarom bij kinderen geen DEET op de handen. DEET 30% tot 40% werkt het beste. Zwangeren en kinderen onder de 2 jaar mogen niet hoger dan 30%. Bedenk dat DEET maar beperkt gebruikt kan worden omdat het ook in beperkte mate giftig is voor mensen. Een alternatief is Icaridine. Icaridin werkt gemiddeld 8 uur tegen de muggen die malaria overbrengen. Het middel werkt gemiddeld 4 uur tegen de muggen die gele koorts, dengue, zikakoorts en chikungunya overbrengen.
- Gebruik een muskietennet (klamboe). Slaapt je in een kamer met horren voor de ramen of met gesloten ramen en airco, dan is vaak ook nog een muskietennet nodig. In de meeste slaapkamers in tropische landen hangt al een muskietennet boven het bed. Het is het beste als er in het net een middel tegen muggen zit (zoals permethrine of deltamethrine). Koop je zelf een net, controleer dan hoelang het middel tegen muggen erin blijft zitten. Dit staat op de verpakking of op internet. Bij het ene net is het er al na een half jaar of 4 keer wassen uit. Bij andere netten bijvoorbeeld na 3 jaar of 20 keer wassen.
Voorkom besmetting via seks of bloed
Hiv, andere SOA’s, hepatitis B en C kan je krijgen via seks en via bloed. In veel landen komen deze ziektes meer voor dan in Nederland. Ze kunnen zonder medische behandeling heel ernstig worden. Voorkom dat je ziek wordt:
- Vrij veilig. Gebruik bij nieuwe seksuele contacten altijd een condoom. De kwaliteit van condooms verschilt per land. Neem daarom condooms uit Nederland mee.
- Gebruik geen scheermesjes, injectie- of tatoeagenaalden die anderen al gebruikt hebben. Zo voorkomt je dat er besmet bloed in jouw huid komt.
Vaccinaties voor reizigers
Door vaccinaties of het slikken van tabletten kun je ziekten zoals hepatitis en malaria voorkomen. Bespreek je reis minstens vier weken voor vertrek met een deskundig reizigersadviseur. De gezondheidszorg op jouw reisbestemming kan minder goed zijn dan in Nederland. De adviseur houdt rekening met je gezondheidstoestand, het reisdoel, de reisduur en reisroute. Op de website van het Landelijk Coördinatiecentrum voor Reizigersadvisering (LCR) staat waar je bij jouw in de buurt een deskundige reizigersadviseur kan vinden.
- Voor het bezoek aan veel landen zijn vaccinaties nodig tegen difterie, tetanus en polio (DTP), hepatitis A, gele koorts en buiktyfus.
- Er kunnen meer inentingen nodig zijn, zoals tegen hepatitis B of hondsdolheid:
- als je langer dan 6 weken in een ‘risicoland’ blijft
- of als je verblijft in extreme omstandigheden in de binnenlanden, oerwouden of sloppenwijken.
- als je in een ‘risicoland’ gaat werken met of bij dieren zoals honden, katten, wasberen of vleermuizen.
- Als je naar een gebied gaat met malaria, krijg je medicijnen voorgeschreven om malaria te voorkomen.
Extra medicijnen voor op reis
Het is goed om op lange of verre reizen verschillende extra medicijnen mee te nemen. Vooral als je naar een gebied gaat waar je niet snel bij een dokter kunt zijn.
- Neem als pijnstiller paracetamol mee. Neem nog een andere pijnstiller mee zoals diclofenac, naproxen of ibuprofen. Deze kan je nemen als paracetamol onvoldoende helpt. Je kunt ze ook samen met paracetamol nemen als je veel pijn hebt.
- Neem ORS en Loperamide mee. Met ORS maak je een drankje dat helpt om uitdrogen te voorkomen. Loperamide kun je tijdelijk gebruiken als stopmiddel bij diarree.
- Kom je in gebieden waar je ver weg bent van medische hulp, bespreek dan met jouw huisarts of je bijvoorbeeld antibiotica kunt meenemen en wanneer je die in nood zou kunnen gebruiken.
- Gebruik je thuis dagelijks medicijnen:
- neem dan genoeg van je eigen medicijnen mee;
- vraag of jouw apotheek een medicijnenpaspoort voor je uitprint;
- je kunt ook zelf een lijstje maken. Schrijf op hoeveel je per dag gebruikt. Schrijf erbij waarom je die medicijnen gebruikt en welke klachten, ziekten of allergie je eventueel hebt. Schrijf het, als dat kan, in het Engels op of in de taal van het land waar je heen gaat. Vraag eventueel of jouw apotheek of huisarts je ermee kan helpen. Leg dit briefje of het medicijnenpaspoort in jouw gewone paspoort.
- Sommige medicijnen mag je niet zomaar meenemen naar het buitenland. Bijvoorbeeld medicijnen bij ADHD, sterke pijnstillers en slaap- en kalmeringsmiddelen. Ze vallen onder de Opiumwet. Je moet een verklaring aanvragen bij jouw huisarts. Doe dit minimaal 3 weken voor je reis. Het maken van de verklaring kan een paar weken duren. Voor meer informatie over het reizen met medicijnen kan je terecht bij het cak.nl.
- Neem eventueel een eerstehulp-set (EHBO) mee met verbandmiddelen, verbandschaar, pleisters, splinterpincet, insectenbeet-pompje, vinyl handschoenen en desinfecterend middel.
Ziek terug na een reis in het buitenland?
Kom je uit de (sub)tropen met koorts, een grieperig gevoel, diarree, huiduitslag en/of klachten van de luchtwegen? Ga dan op tijd naar jouw huisarts en vermeld daarbij dat je naar een (sub)tropisch gebied bent geweest. De huisarts kan je dan eventueel doorverwijzen naar een tropenpoli. Jouw klachten kunnen namelijk een (beginnende) uiting zijn van een (ernstige) infectieziekte. Een snelle diagnose kan van belang zijn voor je gezondheid.
Reisverzekering en tropische ziekten
Bij een virus- of bacteriële infectie in het buitenland, is een reisverzekering van groot belang. De alarmcentrale van de reisverzekeraar kan je helpen met raad en daad maar ook medische adviezen geven. Er zijn Nederlandse artsen verbonden aan de alarmcentrales. Tevens beschikken de meeste alarmcentrales over een overzicht van betrouwbare ziekenhuizen en artsen in het buitenland. In bijzondere situaties kan je snel naar Nederland worden teruggehaald (gerepatrieerd). De kosten hiervan worden door de reisverzekeraar betaald.
Bronnen: Thuisarts.nl, LCR, RIVM en GGD. Disclaimer: De bovenstaande tekst is uitsluitend ter informatie, er kunnen geen rechten aan worden ontleend. Informeer voor de actuele regelgeving en adviezen altijd bij de officiële medische instanties.